متون عرفانی و تحقیقات میان رشته‌ای و کاربردی
سمیرا جمالی قطلو؛ ناصر علیزاده خیاط؛ آرش مشفقی
چکیده
«جلال‌الدین محمد بلخی» ملقب به مولانا از بزرگ‌ترین شاعران عارف ایران و جهان است که افزون بر شاعری، جزو متفکران جهان نیز به شمار می‌آید. افکار و جهانبینی مولانا مورد توجه اورهان پاموک رمان‌‌نویس معاصر کشور ترکیه قرار گرفته است . پاموک در رمان «کتاب سیاه»، به آثار، اندیشه‌ها، زندگی و انسان‌های پیرامون مولانا، به کرات ...
بیشتر
«جلال‌الدین محمد بلخی» ملقب به مولانا از بزرگ‌ترین شاعران عارف ایران و جهان است که افزون بر شاعری، جزو متفکران جهان نیز به شمار می‌آید. افکار و جهانبینی مولانا مورد توجه اورهان پاموک رمان‌‌نویس معاصر کشور ترکیه قرار گرفته است . پاموک در رمان «کتاب سیاه»، به آثار، اندیشه‌ها، زندگی و انسان‌های پیرامون مولانا، به کرات اشاره کرده است.در پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوایی شیوة بهره‌مندی پاموک از احوال، آثار و اندیشه‌های مولانا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد پاموک رمان «کتاب سیاه» را بر اساس روابط «شمس» و «مولانا» آفریده و حوادث زندگی و تحولات روحی مولانا پس از ملاقات با شمس را با شرح و تفصیل به مخاطبانش بازنمایی کرده است. همچنین مفهوم عرفانی «دیگری شدن» و از خود فاصله‌گرفتن با تبعیتی از الگوی رابطۀ «شمس» و مولانا» به یک رویۀ مکّرر در این رمان بدل شده است. رمان «کتاب سیاه»، هر خواننده‌ای را به طور مستقیم و غیر مستقیم با مولانا و عرفانِ مولانا مواجه می‌کند و دربارۀ زندگی و نزدیکان مولانا و ماجراهایی که مولانا در زندگانی خود تجربه کرده، به تأمل وامی‌دارد؛ حتی خوانندگانی که از پیش، مولوی را نمی‌شناسند، می‌توانند با خواندن این رمان، تا حدی با دنیای روحی و معنوی و نیز زندگی عینی مولانا آشنایی یابند، یا اینکه انگیزه‌ای برای شناخت و درک جهانبینی مولانا پیدا کنند.
مباحث تطبیقی
مریم حق شناس
چکیده
گیاهان بویژه درختان همواره حضوری سمبلیک در میان آیین‌ها و ادیان مختلف داشته‌اند. صورت مثالی درخت پر از رمز و رازهایی است که انسان به عنوان بخشی از آن یا بهتر است بگوییم بخش مرکزی این تصویر به شمار می‌رود. درخت به واسطۀ خصیصه‌های متمایزش به نوعی پیونددهندۀ عناصر زمینی و آسمانی است. سهروردی و مولانا با امتزاج خصیصه‌های اساطیری و عرفانی ...
بیشتر
گیاهان بویژه درختان همواره حضوری سمبلیک در میان آیین‌ها و ادیان مختلف داشته‌اند. صورت مثالی درخت پر از رمز و رازهایی است که انسان به عنوان بخشی از آن یا بهتر است بگوییم بخش مرکزی این تصویر به شمار می‌رود. درخت به واسطۀ خصیصه‌های متمایزش به نوعی پیونددهندۀ عناصر زمینی و آسمانی است. سهروردی و مولانا با امتزاج خصیصه‌های اساطیری و عرفانی درخت، تصویری ابداع کردند که چند پهلو، گریزپذیر، ذوالبطون و در عین حال جامع اضداد است. آنان در آثار خود از تصویر درخت برای بیان معانی و مفاهیمی گوناگونی بهره بردند. به بیان دیگر، درخت به عنوان یک تصویر واحد برای معانی متعددی به کار رفته است. این جستار با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داستانهای تمثیلی سهروردی و مثنوی مولوی سعی دارد به بررسی تصویر درخت به عنوان ایماژی بپردازد که سازندۀ معنی است و در عین حال حیات و جهانبینی عارف با این تصویر و مانند آن تعریف می‌شود.
متون نظم و نثر عرفانی
طاهره رحیمی؛ محمدرضا تقیه؛ هاشم کاکایی
چکیده
سه مفهوم توکل وصدق ویقین از مفاهیم کلیدی ودایر در تعالیم دینی هستند که در قرآن وسنت هم بسیار به آنها پرداخته شده است که به تبع آنها در برخی از علوم اسلامی درباره آنها سخن به میان آورده شده است ازجمله در عرفان عملی درقالب مقامات ومنازل سلوک به آنها اهتمام ورزیده شده است در این مقاله دیدگاههای عارف بزرگ ونامی تصوف خواجه عبدالله انصاری ...
بیشتر
سه مفهوم توکل وصدق ویقین از مفاهیم کلیدی ودایر در تعالیم دینی هستند که در قرآن وسنت هم بسیار به آنها پرداخته شده است که به تبع آنها در برخی از علوم اسلامی درباره آنها سخن به میان آورده شده است ازجمله در عرفان عملی درقالب مقامات ومنازل سلوک به آنها اهتمام ورزیده شده است در این مقاله دیدگاههای عارف بزرگ ونامی تصوف خواجه عبدالله انصاری دراین با ب در کتاب مهم منازل السائرین مورد توجه واقع شده است که هر کدام از مقامات را در درجاتی مورد تحقیق قرار داده است واین نظریات با اقوال منصور بن اردشیر عبادی مروزی واعظ وعارف قرون پنجم وششم هجری در این باره سنجیده شده وبه تحلیل مستندهرکدام ازتوکل وصدق ویقین ودرجات ومصادیق آنها از دید این دوعارف پرداخته شده است وسعی شده است که نظریات این دو تحلیل وتطبیق لغوی وتفسیری شده ومورد نقد وبررسی قرار گیرد. کلمات کلیدی: خواجه عبدالله انصاری، عبادی مروزی، توکل، صدق، یقین،
متون عرفانی و تحقیقات میان رشته‌ای و کاربردی
رضا روحانی؛ زهره کافی
چکیده
با توجه به نظریة رولان بارت، نظریه‌پرداز و فیلسوف فرانسوی قرن بیستم در باب تفاوت اثر از متن، پرسش محوری مقاله این است که غزلیات حافظ متن به شمار می‌آید یا اثر؟ برای رسیدن به پاسخ، هفت سرفصلی که رولان بارت در نظریة «اثر تا متن» خود بیان کرده است بر بستر یکی از غزل‌های حافظ، غزل ۳۲۴ بر اساس دیوان حافظ به سعی سایه، (با مطلع: گر دست ...
بیشتر
با توجه به نظریة رولان بارت، نظریه‌پرداز و فیلسوف فرانسوی قرن بیستم در باب تفاوت اثر از متن، پرسش محوری مقاله این است که غزلیات حافظ متن به شمار می‌آید یا اثر؟ برای رسیدن به پاسخ، هفت سرفصلی که رولان بارت در نظریة «اثر تا متن» خود بیان کرده است بر بستر یکی از غزل‌های حافظ، غزل ۳۲۴ بر اساس دیوان حافظ به سعی سایه، (با مطلع: گر دست رسد در سر زلفین تو بازم/ چون گوی چه سرها که به چوگان تو بازم) بررسی شده است. گفتار این مقال از این مصداق یا شاهد مثال، عبور می‌کند و شواهد کلیتر و عامتری از غزلیات حافظ را نیز به یاری می‌گیرد. با روش تحلیل متن، و پیاده سازی نظریة رولان بارت بر غزل مذکور، این نتیجه به دست می‌آید که غزل حافظ، هم متکثر است و هم متناقضنما، هم دارای مدلول های نامتناهی است و هم در ارتباط با دال تجربه می‌شود؛ هم کالای مصرفی نیست و هم عنصر لذتبخش بودن را در خود دارد؛ هم دارای نیروی آشوبگر ضد طبقهبندی است و هم دارای نمادپردازی است. درنتیجه سزاوار است که جامة متن بر قامت او پوشیده شود نه اثر.
مباحث تطبیقی
نوری سادات شاهنگیان
چکیده
محبّت از جمله مفاهیم محوری در آثار عرفانی هندو و اسلامی است. در تعالیم رساله بگودگیتا به عنوان مهم‌ترین منبع الهام عرفانی هندو، بکتی به معنای رابطه عاشقانه و از سر ارادت و اخلاص با خدا به عنوان سهل‌الوصول‌ترین طریق نجات انسان مورد تأکید است. در مثنوی جلال‌الدّین محمد بلخی نیز که نمونه‌ای از آثار عرفانی اسلامی در عصر پختگی اندیشه‌های ...
بیشتر
محبّت از جمله مفاهیم محوری در آثار عرفانی هندو و اسلامی است. در تعالیم رساله بگودگیتا به عنوان مهم‌ترین منبع الهام عرفانی هندو، بکتی به معنای رابطه عاشقانه و از سر ارادت و اخلاص با خدا به عنوان سهل‌الوصول‌ترین طریق نجات انسان مورد تأکید است. در مثنوی جلال‌الدّین محمد بلخی نیز که نمونه‌ای از آثار عرفانی اسلامی در عصر پختگی اندیشه‌های صوفیانه است، محبّت (عشق) جایگاهی ویژه دارد و از عالیترین احوال عارف و از مهم‌ترین مبانی و اصول تصوّف بشمار می‌رود. مفهوم محبّت با معرفت نیز ارتباط تنگاتنگ دارد. مقاله حاضر با هدف مقایسه این مقوله در سنّت عرفانی اسلام و هندوئیزم نگاشته شده است. برداشتی از خدا و معرفت او، رابطه محبّت با معرفت خداوند، غایتی که مترتّب بر طریق بکتی یا احوال عاشقانه است و تأثیرات عشقورزی بر شخصیت محب (بکته)، در رساله گیتا و مثنوی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که در عرفان هندو، معرفت الهی محصول طی طریق محبّت و در عرفان اسلامی خاستگاه آن است. غایت این هر دو، رستگاری (اتحاد یا قرب محب و محبوب) و تأثیر وجودی آن تحوّل اخلاقی محب است.
متون نظم و نثر عرفانی
محمد شیروانی
چکیده
چکیده:حکیم ابوالقاسم فردوسی وحکیم نظامی گنجوی از مثنوی سرایانی که با دانش درست به مبانی معرفت دینی و حکمی ، چه در حوزه نظر و چه در حوزه عمل، با زبان منظوم به شیوایی و هنرمندی و تدقیق، اشعار بلندی را سروده اند؛ اشعاری که گاه در نهایت ایهام و ابهام تنها نصیب تیزبینان حکمت می شود و اشعاری که به صراحت و شفافیت از جهان بینی توحیدی حکایت دارد. ...
بیشتر
چکیده:حکیم ابوالقاسم فردوسی وحکیم نظامی گنجوی از مثنوی سرایانی که با دانش درست به مبانی معرفت دینی و حکمی ، چه در حوزه نظر و چه در حوزه عمل، با زبان منظوم به شیوایی و هنرمندی و تدقیق، اشعار بلندی را سروده اند؛ اشعاری که گاه در نهایت ایهام و ابهام تنها نصیب تیزبینان حکمت می شود و اشعاری که به صراحت و شفافیت از جهان بینی توحیدی حکایت دارد. هر دو حکیم اگرچه در خصوص یگانه انگاری هستی ابیات بی شماری از خود بجای نگذاشتند اما درعین اختصار، به مداقه ی عقلی و شهودی در خصوص حاق هستی، قرائتی مونیسمی(یگانه انگارنه)نه لزما پانته ایسمی(همه خدا انگاری) از گیتی را به منصه ظهور رسانده اند. از آنجایی که تقدم زمانی حکیم فردوسی برحکیم نظامی وآشنایی و تاثیر پذیری نظامی با حکیم فردوسی ، انکار ناپذیر است، سزاست که تعالی و تساوی و تنازل نظریات حکمی حکیم فردوسی در مقایسه با حکیم نظامی بدرستی تحلیل شود. بایسته است نحوه بیان دو حکیم در حوزه وحدت وجود که هویتی گوناگون دارد، مورد جرح و تعدیل قرار گیرد تا نقاط قوت و ضعف هریک آشکار گردد.در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی تطبیقی با ابزار کتابخانه ی تبلور و چیستی نظریه وحدت وجود به تحقیق می انجامد.
شهناز عرش اکمل
چکیده
این پژوهش به بررسی گفتمان تئودیسه اعتراض در مصیبت‌نامه عطار پرداخته است. تئودیسه اعتراض ازجمله تئودیسه‌های مهم در زمینه رنج و شرور است که خداوند را مسئول وجود شر در جهان می‌داند و از او می‌خواهد آن را از زندگی بشری بزداید. در مصیبت‌نامه عطار نیز شاهد اعتراض عقلای مجانین به خداوند بابت رنج و مصیبت‌هایشان هستیم. هدف پژوهش پیش رو ...
بیشتر
این پژوهش به بررسی گفتمان تئودیسه اعتراض در مصیبت‌نامه عطار پرداخته است. تئودیسه اعتراض ازجمله تئودیسه‌های مهم در زمینه رنج و شرور است که خداوند را مسئول وجود شر در جهان می‌داند و از او می‌خواهد آن را از زندگی بشری بزداید. در مصیبت‌نامه عطار نیز شاهد اعتراض عقلای مجانین به خداوند بابت رنج و مصیبت‌هایشان هستیم. هدف پژوهش پیش رو این بود که به مطالعه و بررسی مفهوم اعتراض الهیاتی در حکایات مرتبط در مصیبت‌نامه عطار بپردازد و به روش توصیفی و تحلیلی مقوله تئودیسه اعتراض را براساس دیدگاههای موجود درین باره واکاوی کند؛ همچنین نشان دهد که در پسِ این اعتراض و عصیان که گاه پای در دایره گستاخی و ستیزه با خداوند مینهد امیدی نهفته است؛ امید به رفع شرور و مصیبت از جانب خداوندگار و رسیدن انسان به آرامش. درواقع بنیان این امید بر عشقی استوار شده است که در بطن اعتراض جنونآمیز دیوانگان عاقل حضور دارد
مباحث تطبیقی
ماندانا علیمی؛ اسماعیل باشقره
چکیده
سعدی از جمله شاعران و نویسندگانی است که در جای جای آثارش از این اثر کامل تأثیر گرفته است که فراوانی این تأثیرپذیری همگان را شگفت زده می‌نماید. این مقاله در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی خُرد، به بررسی مضامین اخلاقی و عرفانی در نهج البلاغه و بوستان سعدی بپردازد. بدین جهت ابتدا، متن اصلی نهج البلاغه و بوستان سعدی، به دقت مطالعه ...
بیشتر
سعدی از جمله شاعران و نویسندگانی است که در جای جای آثارش از این اثر کامل تأثیر گرفته است که فراوانی این تأثیرپذیری همگان را شگفت زده می‌نماید. این مقاله در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی خُرد، به بررسی مضامین اخلاقی و عرفانی در نهج البلاغه و بوستان سعدی بپردازد. بدین جهت ابتدا، متن اصلی نهج البلاغه و بوستان سعدی، به دقت مطالعه و موارد مربوط به مضامین اخلاقی و عرفانی استخراج و برگه نویسی می‌شود و در راستای بسط هر چه بیشتر اطلاعات، کتب و مقالات جنبی دیگر هم در ارتباط با دو اثر، و موضوع مورد پژوهش، مورد مطالعه و برگه نویسی قرار می‌گیرد. بعد از گردآوری اطلاعات جمع آوری شده، در برگه‌ها و نتیجه‌های حاصل از آنها، همراه با بیان شواهد کافی و مناسب، به مقایسه تطبیقی سخنان حضرت علی (ع) و بوستان سعدی خواهیم پرداخت. لذا فیش تحقیق و شیوه برگه نویسی و یادداشت برداری، مهم-ترین ابزار گردآوری اطلاعات در این مقاله است. نیز از آنجایی که نهج‌البلاغه و بوستان سعدی، آموزه‌هایشان از منبع قرآنی سرچشمه می‌گیرد، روش تحلیل به صورت تطبیقی خُرد است. در روش تحلیل تطبیقی خُرد، دو متن از یک سنخ هستند. . بررسی‌ها نشان می‌دهد مضامین مشترکی مانند : رعایت حال زیر زیر دستان، عبرت گیری از سرنوشت پیشینیان، عدالت و قناعت،مجازات بدکاران،عشق به پروردگار ازمشترک مهم اخلاقی و عرفانی مورد تأکید در هر دو متن است.
مباحث تطبیقی
منیره فرضی شوب؛ ام البنین اصحابی
چکیده
بخش چشم‌گیری از ادب پربار فارسی به ادب عرفانی اختصاص دارد. متون عرفانی به دلیل اشتمال بر موضوعات متنوع، از دیدگاههای مختلف مورد توجه و بررسی قرار گرفته‌اند. مطالعه و تحقیقات گسترده‌‌ی ادب پژوهانی مانند زرین‌کوب در متون عرفانی ایران، تاثیرپذیری عرفان اسلامی- ایرانی از آیین ها و مذاهب پیش از خود را به خوبی نشان می‌دهد. کیش گنوسی ...
بیشتر
بخش چشم‌گیری از ادب پربار فارسی به ادب عرفانی اختصاص دارد. متون عرفانی به دلیل اشتمال بر موضوعات متنوع، از دیدگاههای مختلف مورد توجه و بررسی قرار گرفته‌اند. مطالعه و تحقیقات گسترده‌‌ی ادب پژوهانی مانند زرین‌کوب در متون عرفانی ایران، تاثیرپذیری عرفان اسلامی- ایرانی از آیین ها و مذاهب پیش از خود را به خوبی نشان می‌دهد. کیش گنوسی از دیرینه‌ترین مکاتب عرفانی است که به دلیل قدمت زمانی و نیز گستردگی دامنه‌ی تعالیم در دوران‌های پس از خویش، بی تردید نقش چشم‌گیری در شکل‌گیری مکاتب معرفتی متاخر داشته است. با توجه به نقش و جایگاه بی‌همتای مولانا در ادب عرفانی فارسی و بهره‌مندی بسیار او از مضامین عرفانی و به کارگیری آن در مثنوی معنوی، بر آن شدیم تا به این سوال پاسخ گوییم که : آیا مولانا به عنوان یک عارف مسلمان، در بیان آموزه‌های عرفانی متاثر از آموزه‌های گنوسی بوده و یا به عبارتی مضامین مشابه و مشترک با مولفه‌های گنوسیزم در اندیشه‌های او به چشم می‌خورد یا خیر؟نتایج پژوهش حاکی از آن است که مضامین کلیدی و اساسی مانند هبوط، اسارت روح در جسم و کشمکش میان جان و تن، لزوم دل نبستن به دنیای ماده و ....که از پایه‌های عقاید گنوسیسمی است در مثنوی نیز بسیار مورد توجه و تاکید بوده و ظن تاثر مولانا از این مکتب را قوی‌تر و به یقین نزدیک‌تر می‌سازد.
متون عرفانی و تحقیقات میان رشته‌ای و کاربردی
کورس کریم پسندی
چکیده
خوانش و نقد متون ادب فارسی بر اساس نظریه روان شناسان معاصر، دریچه تازه ای را به روی خواننده می گشاید و از پیوند آثار ادبی با علم روان شناسی پرده بر می دارد . مطابق این رویکرد، در نگرش روان شناسانه مولوی، هویت و شخصیت مستقل کودک با توجّه به ساحت بیرونی و درونی انسان، در دو بُعد رشد جسمی و رشد فکری به طور توأمان مطرح می شود که توقف غیر طبیعی ...
بیشتر
خوانش و نقد متون ادب فارسی بر اساس نظریه روان شناسان معاصر، دریچه تازه ای را به روی خواننده می گشاید و از پیوند آثار ادبی با علم روان شناسی پرده بر می دارد . مطابق این رویکرد، در نگرش روان شناسانه مولوی، هویت و شخصیت مستقل کودک با توجّه به ساحت بیرونی و درونی انسان، در دو بُعد رشد جسمی و رشد فکری به طور توأمان مطرح می شود که توقف غیر طبیعی رشد کودک در هر یک از این دو بُعد، موجب نقصان و کاستی بُعد دیگر خواهد شد؛ لذا این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد به نظریه رشد شناختی پیاژه، به تبیین اصول نظری و مراحل رشد پیاژه در مثنوی مولوی می پردازد و یک درک روان‌شناختی جدیدی از عواطف اولیه ، زبان غیرکلامی گریه ، نماد آفرینی ، طرح واره های اعمال جسمانی و فرآیند درون سازی ، بازی ، جاندارپنداری اشیاء و تقلید کودک را فراروی مخاطب قرار می دهد .
متون نظم و نثر عرفانی
وحید مبارک
چکیده
با توجه به اینکه، عطار شاعری پُرکار است و رباعی‌ها، مثنوی‌ها، غزل‌ها و قصیده‌های زیادی دارد، گمان می‌رود که متن تذکره-الاولیا که گزینش و گزارش احوال اولیا وصوفیان است، متاثر از همین وجه و رویکرد شاعرانگی وی و مشحون از ابیات و شواهد فارسی و عربی باشد، در ضمن مخاطب خانقاهی و عامی وی نیز درآمیختگی نثر و نظم را می‌طلبیده است امّا؛ چنین ...
بیشتر
با توجه به اینکه، عطار شاعری پُرکار است و رباعی‌ها، مثنوی‌ها، غزل‌ها و قصیده‌های زیادی دارد، گمان می‌رود که متن تذکره-الاولیا که گزینش و گزارش احوال اولیا وصوفیان است، متاثر از همین وجه و رویکرد شاعرانگی وی و مشحون از ابیات و شواهد فارسی و عربی باشد، در ضمن مخاطب خانقاهی و عامی وی نیز درآمیختگی نثر و نظم را می‌طلبیده است امّا؛ چنین نیست و مستندات و شواهد شعری عربی و فارسی در آن اندک است. بررسی توصیفی- تحلیلی این ابیات که بیشتر عربی هستند، نشان می‌دهدکه انتخاب و سرودن این تعداد اندک نیز در انسجام معنایی و منطقی با مقدمه و متن‌اند و، بیانگر قدرت شاعری و اندیشه-های عارفانۀ عطار‌هستند. امید و دلبستگی به حق و دلخوشی به بندگی او، دوستی خاندان پیامبر، گله و شکایت از روزگار و ویرانگری او، نابودی وفا و دوستی و رواج دشمنی در میان مردم، مرگ و بازگشت بسوی خدا، خوارکنندگی هوا و هوس، سفارش به رعایت ادب و ادب شاگردی، ارج‌نهادن به صحبت و یاری مردان خدا، پذیرش آزمون‌های راه معرفت وخداشناسی، دل نبستن به دنیا و سپاسگزاری از نعمت‌های خداوند، دوست‌داشتن دعا و ترک خواهش‌های مادی از خداوند اندیشه‌هایی مطرح شده در این ابیات هستند که با گرایش کلی بیان شده در مقدمه و متن تذکره‌الاولیای عطار همسویی دارند و با تکرار معنایی، انسجام منطقی متن را نشان می‌‌دهند.
سعید مزروعیان
چکیده
اندیشۀ وحدت وجود در تاریخ عرفان اسلامی با نام ابن عربی پیوند خورده است و قدرت نفوذ این اندیشه تا جایی است که می‌توان ادعا کرد پس از ابن عربی هیچ نوشته یا سروده‌ای دربارۀ عرفان نیست که به نوعی این اندیشه را نمایندگی نکرده باشد. بحث وحدت و کثرت که از مهم‌ترین مباحث در ارتباط با اندیشۀ وحدت وجود و مفهوم تجلی است به دلیل خاصیت متناقض‌نمایی ...
بیشتر
اندیشۀ وحدت وجود در تاریخ عرفان اسلامی با نام ابن عربی پیوند خورده است و قدرت نفوذ این اندیشه تا جایی است که می‌توان ادعا کرد پس از ابن عربی هیچ نوشته یا سروده‌ای دربارۀ عرفان نیست که به نوعی این اندیشه را نمایندگی نکرده باشد. بحث وحدت و کثرت که از مهم‌ترین مباحث در ارتباط با اندیشۀ وحدت وجود و مفهوم تجلی است به دلیل خاصیت متناقض‌نمایی آن برای تبیین و توضیح محمل تمثیلات متعددی در آثار ابن عربی و شارحان او بوده است. در این تحقیق که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است انواع این تمثیلات در اشعار شمس مغربی که از مشهورترین شاعران وحدت وجودی در شعر فارسی است مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با توجه به تأثیرپذیری قابل توجه شمس مغربی از ابن عربی و آثار او مشخص شد که اکثر تمثیلاتی که او دربارۀ وحدت و کثرت استفاده کرده است ریشه در آثار خود ابن عربی دارد و او کمترین تصرفات شاعرانه را در این تمثیلات انجام داده است زیرا نحوۀ استفادۀ ابن عربی از این تمثیلات بسیار دقیق بوده است و هر گونه دخل و تصرف در آنها از سوی مغربی میتوانست به تحریف مفاهیم بینجامد.
