مباحث تطبیقی
مریم حق شناس
چکیده
گیاهان بویژه درختان همواره حضوری سمبلیک در میان آیین‌ها و ادیان مختلف داشته‌اند. صورت مثالی درخت پر از رمز و رازهایی است که انسان به عنوان بخشی از آن یا بهتر است بگوییم بخش مرکزی این تصویر به شمار می‌رود. درخت به واسطۀ خصیصه‌های متمایزش به نوعی پیونددهندۀ عناصر زمینی و آسمانی است. سهروردی و مولانا با امتزاج خصیصه‌های اساطیری و عرفانی ...
بیشتر
گیاهان بویژه درختان همواره حضوری سمبلیک در میان آیین‌ها و ادیان مختلف داشته‌اند. صورت مثالی درخت پر از رمز و رازهایی است که انسان به عنوان بخشی از آن یا بهتر است بگوییم بخش مرکزی این تصویر به شمار می‌رود. درخت به واسطۀ خصیصه‌های متمایزش به نوعی پیونددهندۀ عناصر زمینی و آسمانی است. سهروردی و مولانا با امتزاج خصیصه‌های اساطیری و عرفانی درخت، تصویری ابداع کردند که چند پهلو، گریزپذیر، ذوالبطون و در عین حال جامع اضداد است. آنان در آثار خود از تصویر درخت برای بیان معانی و مفاهیمی گوناگونی بهره بردند. به بیان دیگر، درخت به عنوان یک تصویر واحد برای معانی متعددی به کار رفته است. این جستار با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داستانهای تمثیلی سهروردی و مثنوی مولوی سعی دارد به بررسی تصویر درخت به عنوان ایماژی بپردازد که سازندۀ معنی است و در عین حال حیات و جهانبینی عارف با این تصویر و مانند آن تعریف می‌شود.
مباحث تطبیقی
نوری سادات شاهنگیان
چکیده
محبّت از جمله مفاهیم محوری در آثار عرفانی هندو و اسلامی است. در تعالیم رساله بگودگیتا به عنوان مهم‌ترین منبع الهام عرفانی هندو، بکتی به معنای رابطه عاشقانه و از سر ارادت و اخلاص با خدا به عنوان سهل‌الوصول‌ترین طریق نجات انسان مورد تأکید است. در مثنوی جلال‌الدّین محمد بلخی نیز که نمونه‌ای از آثار عرفانی اسلامی در عصر پختگی اندیشه‌های ...
بیشتر
محبّت از جمله مفاهیم محوری در آثار عرفانی هندو و اسلامی است. در تعالیم رساله بگودگیتا به عنوان مهم‌ترین منبع الهام عرفانی هندو، بکتی به معنای رابطه عاشقانه و از سر ارادت و اخلاص با خدا به عنوان سهل‌الوصول‌ترین طریق نجات انسان مورد تأکید است. در مثنوی جلال‌الدّین محمد بلخی نیز که نمونه‌ای از آثار عرفانی اسلامی در عصر پختگی اندیشه‌های صوفیانه است، محبّت (عشق) جایگاهی ویژه دارد و از عالیترین احوال عارف و از مهم‌ترین مبانی و اصول تصوّف بشمار می‌رود. مفهوم محبّت با معرفت نیز ارتباط تنگاتنگ دارد. مقاله حاضر با هدف مقایسه این مقوله در سنّت عرفانی اسلام و هندوئیزم نگاشته شده است. برداشتی از خدا و معرفت او، رابطه محبّت با معرفت خداوند، غایتی که مترتّب بر طریق بکتی یا احوال عاشقانه است و تأثیرات عشقورزی بر شخصیت محب (بکته)، در رساله گیتا و مثنوی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که در عرفان هندو، معرفت الهی محصول طی طریق محبّت و در عرفان اسلامی خاستگاه آن است. غایت این هر دو، رستگاری (اتحاد یا قرب محب و محبوب) و تأثیر وجودی آن تحوّل اخلاقی محب است.
مباحث تطبیقی
ماندانا علیمی؛ اسماعیل باشقره
چکیده
سعدی از جمله شاعران و نویسندگانی است که در جای جای آثارش از این اثر کامل تأثیر گرفته است که فراوانی این تأثیرپذیری همگان را شگفت زده می‌نماید. این مقاله در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی خُرد، به بررسی مضامین اخلاقی و عرفانی در نهج البلاغه و بوستان سعدی بپردازد. بدین جهت ابتدا، متن اصلی نهج البلاغه و بوستان سعدی، به دقت مطالعه ...
بیشتر
سعدی از جمله شاعران و نویسندگانی است که در جای جای آثارش از این اثر کامل تأثیر گرفته است که فراوانی این تأثیرپذیری همگان را شگفت زده می‌نماید. این مقاله در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی خُرد، به بررسی مضامین اخلاقی و عرفانی در نهج البلاغه و بوستان سعدی بپردازد. بدین جهت ابتدا، متن اصلی نهج البلاغه و بوستان سعدی، به دقت مطالعه و موارد مربوط به مضامین اخلاقی و عرفانی استخراج و برگه نویسی می‌شود و در راستای بسط هر چه بیشتر اطلاعات، کتب و مقالات جنبی دیگر هم در ارتباط با دو اثر، و موضوع مورد پژوهش، مورد مطالعه و برگه نویسی قرار می‌گیرد. بعد از گردآوری اطلاعات جمع آوری شده، در برگه‌ها و نتیجه‌های حاصل از آنها، همراه با بیان شواهد کافی و مناسب، به مقایسه تطبیقی سخنان حضرت علی (ع) و بوستان سعدی خواهیم پرداخت. لذا فیش تحقیق و شیوه برگه نویسی و یادداشت برداری، مهم-ترین ابزار گردآوری اطلاعات در این مقاله است. نیز از آنجایی که نهج‌البلاغه و بوستان سعدی، آموزه‌هایشان از منبع قرآنی سرچشمه می‌گیرد، روش تحلیل به صورت تطبیقی خُرد است. در روش تحلیل تطبیقی خُرد، دو متن از یک سنخ هستند. . بررسی‌ها نشان می‌دهد مضامین مشترکی مانند : رعایت حال زیر زیر دستان، عبرت گیری از سرنوشت پیشینیان، عدالت و قناعت،مجازات بدکاران،عشق به پروردگار ازمشترک مهم اخلاقی و عرفانی مورد تأکید در هر دو متن است.
مباحث تطبیقی
منیره فرضی شوب؛ ام البنین اصحابی
چکیده
بخش چشم‌گیری از ادب پربار فارسی به ادب عرفانی اختصاص دارد. متون عرفانی به دلیل اشتمال بر موضوعات متنوع، از دیدگاه‌های مختلف مورد توجه و بررسی قرار گرفته‌اند. مطالعه و تحقیقات گسترده‌‌ی ادب پژوهانی مانند زرین‌کوب در متون عرفانی ایران، تاثیرپذیری عرفان اسلامی- ایرانی از آیین ها و مذاهب پیش از خود را به خوبی نشان می‌دهد. کیش گنوسی ...
بیشتر
بخش چشم‌گیری از ادب پربار فارسی به ادب عرفانی اختصاص دارد. متون عرفانی به دلیل اشتمال بر موضوعات متنوع، از دیدگاه‌های مختلف مورد توجه و بررسی قرار گرفته‌اند. مطالعه و تحقیقات گسترده‌‌ی ادب پژوهانی مانند زرین‌کوب در متون عرفانی ایران، تاثیرپذیری عرفان اسلامی- ایرانی از آیین ها و مذاهب پیش از خود را به خوبی نشان می‌دهد. کیش گنوسی از دیرینه‌ترین مکاتب عرفانی است که به دلیل قدمت زمانی و نیز گستردگی دامنه‌ی تعالیم در دوران‌های پس از خویش، بی تردید نقش چشم‌گیری در شکل‌گیری مکاتب معرفتی متاخر داشته است. با توجه به نقش و جایگاه بی‌همتای مولانا در ادب عرفانی فارسی و بهره‌مندی بسیار او از مضامین عرفانی و به کارگیری آن در مثنوی معنوی، بر آن شدیم تا به این سوال پاسخ گوییم که : آیا مولانا به عنوان یک عارف مسلمان، در بیان آموزه‌های عرفانی متاثر از آموزه‌های گنوسی بوده و یا به عبارتی مضامین مشابه و مشترک با مولفه‌های گنوسیزم در اندیشه‌های او به چشم می‌خورد یا خیر؟نتایج پژوهش حاکی از آن است که مضامین کلیدی و اساسی مانند هبوط، اسارت روح در جسم و کشمکش میان جان و تن، لزوم دل نبستن به دنیای ماده و ....که از پایه‌های عقاید گنوسیسمی است در مثنوی نیز بسیار مورد توجه و تاکید بوده و ظن تاثر مولانا از این مکتب را قوی‌تر و به یقین نزدیک‌تر می‌سازد.
مباحث تطبیقی
مراد اسماعیلی؛ حسین محمدی؛ علی ربیع زاده
چکیده
پرسش از معنای زندگی و تلاش برای پاسخ‌گویی به آن، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری آدمی از گذشته‌های دور تا اکنون بوده است و متفکران و اندیشمندان در نحله‌ها و حوزه‌های مختلف به بررسی چیستی این پرسش و راه‌های رسیدن به آن پرداخته‌اند. عرفان اسلامی – ایرانی یکی از حوزه‌هایی است که به صورت ویژه به زندگی، هدف و راه‌های رسیدن به آن ...
بیشتر
پرسش از معنای زندگی و تلاش برای پاسخ‌گویی به آن، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری آدمی از گذشته‌های دور تا اکنون بوده است و متفکران و اندیشمندان در نحله‌ها و حوزه‌های مختلف به بررسی چیستی این پرسش و راه‌های رسیدن به آن پرداخته‌اند. عرفان اسلامی – ایرانی یکی از حوزه‌هایی است که به صورت ویژه به زندگی، هدف و راه‌های رسیدن به آن توجه داشته است و اگرچه در این زمینه کمتر بدان توجه شده است، می‌تواند پاسخگوی بسیاری از پرسش‌های امروزین باشد. این مقاله با بهره‌گیری از نظریه‌ی معنادرمانی ویکتور فرانکل و واکاوی کتاب اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابی‌الخیر، در پی یافتن پاسخی برای چیستی معنای زندگی و مؤلفه‌های زمینه‌ساز معنا در اندیشه‌ی و باور این عارف بزرگ است. بر اساس یافته‌های این پزوهش، ارزش‌های نگرشی، خلاق و تجربه‌ای که فرانکل به عنوان راه‌های یافتن معنا از آنها یاد می‌کند، در اندیشه و افعال ابوسعید ابوالخیر نیز متبلور شده است؛ ارزش‌های نگرشی با مصادیقی چون تحمل ریاضت‌های شدید، ترک تعلقات دنیوی، نفس کشی و دستیابی به آزادی به واسطه‌ی ترک انانیت در کتاب اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید جلوه-گر شده‌اند. ارزش‌های خلاق با مصادیقی چون علاقه‌ی بسیار شدید به شعر، پی‌ریزی عرفان عاشقانه، اعتقاد به شادی و سرخوشی و تلقی سماع به عنوان نوعی عبادت نمایان شده‌اند و ارزش‌های تجربه‌ای با مصادیقی چون عشق به خدا، نوع‌دوستی، اندیشیدن به مصائب حیات انسانی، بخشش و ایثار، تساهل و مدارا و خدمت به خلق روی نموده‌اند.
