نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سمیه خادمی ¹
• فاطمه زمانی ²

¹ استادیار، گروه ادیان و عرفان، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

² گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

در اصطلاح عرفانی مکاشفه به معنای آشکار شدن حقایق معنوی و امور غیبی بر قلب عارف است. رویارویی بی‌واسطه عارف با حقایق امور در مکاشفات، دربردارندة نکات ارزشمندی در حوزۀ مسایل معنوی و خصوصا عرفان عملی و نظری است. تذکرة الاولیای عطار مشتمل بر مکاشفات و حکایات فراوانی دربارة یافته‌ها و کشف و شهودهای عرفانی عارفان است که بلاغت کلام و لحن و فضای سخن به آن جلوة ویژه‌ای بخشیده‌است. عطار با هدف ایجاد تغییر در رفتار و نگرش مخاطبان خود به نقل مکاشفات عرفا پرداخته‌است و از سبکی اقتاعی به منظور تعریف و تعلیم آموزه‌های عرفانی استفاده-کرده‌است. از این روی، مقالة حاضر به بررسی سبک اقناعی و شگردهای بلاغی مکاشفات تذکره‌الاولیاء در آموزش مبانی عرفان عملی و نظری پرداخته‌است. روش انجام این پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای است. نتیجة این بررسی حاکی از آن است که عطار در نقل مکاشفات اولیاء، با اسلوب اقناعی مانند تبشیر، تحذیر، تلمیح، استفهام به شیوه‌ای غیرمستقیم با برانگیختن احساسات و اندیشه مخاطب، ایجاد حس ترس یا اشتیاق، تداعی مکاشفه در ذهن و همذات پنداری با عارف، به تعلیم مقامات و احوال در عرفان اسلامی مانند توحید، تجلّی، معرفت به حق، ولایت و انسان کامل می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

• سبک تعلیمی
• اقناع
• مکاشفه
• عرفان عملی
• تذکرة الاولیاء

موضوعات

• متون نظم و نثر عرفانی