نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بتول واعظ ¹
• عطیه سادات نصری ²

¹ استادیار دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

نظریات نقد ادبی خواننده‌محور، عمدتاً بر این باورند که معنا چیز ثابتی نیست که در ذهن نویسنده یا در خود متن پنهان شده باشد، بلکه معنا در تعامل خواننده با متن شکل می‌گیرد. این مقاله براساس مؤلفه‌های نظریة زیبایی شناسی دریافت هانس روبرت یاوس و ولفگانگ آیزر تدوین شده است. در این پژوهش، هفت شرح از شروح مثنوی برای تحلیل انتخاب شده است و علاوه بر نی‌نامه، سه داستان از دفتر اول مثنوی(پادشاه و کنیزک، شیر و نخچیران و پادشاه جهود)، از منظر زیبایی شناسی دریافت، بررسی شده‌اند. پرسش اصلی مقاله این است که نظر شارحان مختلف در باب مضمون اصلی این داستان‌‌ها، متأثر از چه مؤلفه‌هایی از افق انتظارات آن‌ها بوده‌است؟ یافته‌های مقالة حاضر که براساس روش توصیفی‌ـ تحلیلی و مطالعة اسنادی (کتابخانه‌ای) و بررسی 200 بیت منتخب صورت گرفته است، نشان می‌دهد که هرشارح، متأثر از افق انتظار اجتماعی و ادبی خود، معنایی را برای ابیات مثنوی برساخته‌است.

کلیدواژه‌ها

• زیبایی‌شناسی دریافت یاوس و آیزر
• افق انتظارات
• جاهای خالی
• بایگانی متنی
• شروح مثنوی معنوی