نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
چکیده
نظریۀ ترامتنیت رویکردی نوین در خوانش متون است که امکان بررسی ارتباط میان متنی متون را فراهم ساخته است. این پژوهش به روش تحلیل محتوای کیفی با هدف بررسی تأثیرپذیری تذکره‌الاولیا از رسالۀ قشیریه، به بررسی روابط ترامتنی دو اثر مطابق نظریۀ ژنت پرداخته است. نتایج بررسی نشان داد تذکره‌الاولیا در تمام روابط ترامتنی با رسالۀ قشیریه پیوند دارد. اقتباس حکایت زندگی مشایخ و اقوال ایشان در سه زمینۀ بیامتنیت، فرامتنیت و بیش متنیت قابل بررسی است. در بخش بینامتنیت تذکره‌الاولیا به صورت صریح و ضمنی از رسالۀ قشیریه تأثیر گرفته است. قسمت‌هایی از متن رسالۀ قشیریه در متن تذکره‌الاولیا بدون تغییر حضور دارد. ارتباط بینامتنی در بخش اقوال به صورت آشکاری قابل رویت است. در ارتباط فرامتنی میان دو متن، عطار متن رسالۀ قشیریه را با شرح و تفسیر همراه می‌سازد. در حوزۀ بیش‌متنی دو متن ارتباط قابل توجهی دارند. عطار برخی حکایت‌های رسالۀ قشیریه را با تغییر زاویۀ دید، تغییر راوی داستان، تغییر حادثه یا تغییر مکان اقتباس کرده که در بخش‌هایی با افزایش و کاهش لفظ همراه بوده است. در بخش اقوال ارتباط با تغییر گویندۀ سخن همراه است. هر دو کتاب در زیرمجموعۀ کتب نثر صوفیه قرار دارند و زبان هر دو اثر ساده است. مقدمۀ دو کتاب ساختاری شبیه به هم دارند و شارحان تذکره‌الاولیا به تأثیرپذیری این کتاب از رسالۀ قشیریه اشاره کرده‌اند.
کلیدواژه‌ها
)