نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکترای پژوهش هنر، گرایش هنرهای اسلامی، دانشکدۀ هنرهای صناعی، دانشگاه هنراسلامی تبریز، تبریز، ایران.

2 استاد گروه هنر اسلامی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

10.22054/msil.2024.80890.1126

چکیده

نگاه و نظرِ عاشقانۀ دلدادگان یکی از موضوعاتِ پر تکرارِ شعر فارسی است و در این میان کوششِ مجنون برای دیدارِ لیلی بارها به نظم درآمده‌است. در مجلسی از این حکایت، مجنون به هیأت گوسفندی درمی‌آید و به دیدار لیلی می‌رود. این بخش از حکایت را عطار و جامی به دو شکل متفاوت روایت کرده‌اند. شکلِ تصویری این رخداد نیز در نسخۀ هفت‌اورنگِ جامی نگارگری شده است. هدفِ پژوهش استخراجِ مؤلفه‌های دیداری و شاعرانۀ هر دو متن برای نزدیک‌شدن به جهانِ معنایِ آن‌هاست. روشِ پژوهش توصیفی-تفسیری و شیوۀ گردآوریِ داده‌ها کتابخانه‌ای و برخط است. یافته‌هایِ پژوهش حاکی از آن است که در متنِ عطار دیدارِ دو یار، سروده‌نشده‌ و صرفا خوش‌شدنِ حالِ مجنون آمده‌است. در روایتِ جامی جزییاتِ بیشتری از بیرون‌آمدنِ لیلی از خیمه، شناختنِ مجنون، تلاقی نگاه و از هوش‌رفتن مجنون وجود دارد. نگاره لحظۀ رسیدنِ مجنون در لباس گوسفند بر در خیمۀ لیلی را نگاریده‌ که مجنون در هیأت گوسفند به لیلی خیره شده‌است. نگارگر با این‌که رسیدن مجنون نزد لیلی را روایت‌کرده اما باز هم در روایتِ بصری تلاقیِ نگاهِ دو دلداده را مجسم نکرده، درحالی‌که در روایتِ جامی لحظۀ دیدار و به‌هوش آمدنِ مجنون توصیف‌شده‌‌است. ارزش پژوهش به تأکید بر جایگاه توصیف و مقایسه برای آشکارگی دوبارۀ متون است. نتیجۀ عمده افزون‌بر یافته‌هایِ پژوهش، تأکید بر جایگاهِ رخدادِ نگاه و نگریستنِ عاشقانه در سنت ادبی و تصویری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات